Από όλους τους πανελλήνιους αγώνες στην αρχαία Ελλάδα οι σημαντικότεροι λάμβαναν χώρα στην Ολυμπία. «Όπως το νερό είναι το πολυτιμότερο από τα στοιχεία, και όπως ο χρυσός προβάλλει σαν το πιο ακριβό ανάμεσα σε όλα τα αγαθά, και όπως, τέλος, ο ήλιος φωτοβολεί περισσότερο από κάθε άλλο άστρο, έτσι και η Ολυμπία λάμπει σκιάζοντας κάθε άλλον αγώνα» τραγουδά ο Πίνδαρος στην πρώτη ολυμπιακή ωδή του. Σύμφωνα με την παράδοση, πρώτοι οι θεοί αγωνίστηκαν στην Ολυμπία. Ο Δίας νίκησε τον Κρόνο στην πάλη, ο Απόλλωνας τον Ερμή στο δρόμο και τον Άρη στην πυγμή. Επίσης οι αρχαίες πηγές αναφέρουν αρκετούς ήρωες ως ιδρυτές των αγώνων. Στη μυκηναϊκή παράδοση ανήκει ο μύθος του Πέλοπα . Μετά τη νίκη του επί του Οινόμαου, ο Πέλοπας ίδρυσε αγώνες προς τιμήν του Οινόμαου για να καθαρθεί, αλλά και για να ευχαριστήσει τους θεούς για τη νίκη που του χάρισαν. Η Ιπποδάμεια ίδρυσε γυναικείους αγώνες προς τιμήν της Ήρας, τα λεγόμενα Ηραία. Έτσι λοιπόν καθιερώθηκαν οι αγώνες στην Ολυμπία. Η ίδρυση των αγώνων, σύμφωνα με άλλους μύθους, αποδίδεται στον ημίθεο Ηρακλή, ο οποίος ιδρύει τους αγώνες δρόμου αλλά και τις αρματοδρομίες. Ο Ηρακλής είναι εκείνος που έφερε την αγριελιά από τη χώρα των Υπερβορείων, τη φύτεψε στο Ιερό, και καθόρισε τα όρια της ιεράς Άλτεως.

Επίσης σύμφωνα με άλλους μύθους, ο Ιδαίος Ηρακλής με τα τέσσερα αδέλφια του, τους Δακτύλους ή Κουρήτες, φτάνει στην Ολυμπία από την Κρήτη, ορίζει το μήκος του σταδίου, οργανώνει αγώνες δρόμου με τα αδέλφια του και στεφανώνει το νικητή με αγριελιά. Ανάμεσα στα ονόματα των ιδρυτών των αγώνων αναφέρονται επίσης ο Νηλέας, ο Πελίας αλλά και ο Πίσος, επώνυμος ήρωας της Πισάτιδας. Τέλος ο Στράβων θεωρεί ότι οι αγώνες οργανώθηκαν από τον Όξυλλο, βασιλιά των Ηρακλειδών μετά την κάθοδό τους στην Ηλεία (μετά το 1200 π. Χ.). Αργότερα αναδιοργανώθηκαν από τον Ίφιτο, που σύναψε συμφωνία (την ιερή εκεχειρία) με το βασιλιά και νομοθέτη της Σπάρτης Λυκούργο και το βασιλιά της Πίσας Κλεισθένη. Τότε λοιπόν η Ολυμπία μετατράπηκε σε πανελλήνιο κέντρο. Οι αρχαίες γραπτές πηγές αναφέρουν ως έτος έναρξης των αγώνων το 776 π.Χ. Από το έτος αυτό αρχίζει και ο κατάλογος των Ολυμπιονικών (που συμπληρώθηκε βέβαια πολύ αργότερα). Οι Πισάτες διοργάνωναν τους αγώνες από το 688 έως το 572 π.Χ. Το 570 π.Χ. οι Ηλείοι κατέλαβαν την Πίσα και έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τη διοργάνωση των αγώνων. Τον 5ο αι. π.Χ. οι αγώνες έφτασαν στο απόγειο της δόξας τους. Στην ελληνιστική εποχή όμως, έχασαν τον αρχικό τους χαρακτήρα και μετατράπηκαν σε επαγγελματικές αθλητικές εκδηλώσεις κάτι που παγιώθηκε στη ρωμαϊκή εποχή. Τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίσθηκαν, στην πορεία των αιώνων στον ελλαδικό χώρο, είχαν τον αντίκτυπό τους στα αθλητικά ιδεώδη των Ολυμπιακών αγώνων, με αποτέλεσμα να επέλθει σταδιακή πτώση των ηθικών αξιών, που επιδεινώθηκε αισθητά από το 146 μ.Χ., όταν η κυρίως Ελλάδα υποτάχθηκε στο ρωμαϊκό κράτος και οι Ηλείοι έχασαν την ανεξαρτησία τους. Το 2ο αι. μ.Χ., όταν παραχωρήθηκε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη σε όλους τους κατοίκους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, παρατηρήθηκε και μία διεθνοποίηση των αγώνων. Τελικά, καταργήθηκαν από το Θεοδόσιο Α΄ το 393 μ.Χ. (293η Ολυμπιάδα), όταν με διάταγμά του απαγορεύθηκε η λειτουργία όλων των ειδωλολατρικών Ιερών. Με τους Ολυμπιακούς αγώνες σφυρηλατήθηκε η εθνική, φυλετική και πνευματική ενότητα των Ελλήνων. Οι αγώνες συνδύαζαν το βαθύ θρησκευτικό πνεύμα με το ηρωικό παρελθόν των Ελλήνων, τον μέγιστο βαθμό της καλλιέργειας του σώματος, του νου και της ψυχής με τις πανανθρώπινες φιλοσοφικές αξίες και την προβολή του ατόμου και των πόλεων με το ύψιστο ιδανικό της ελευθερίας. Ο υπερεθνικός χαρακτήρας τους επιζεί και στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, που ύστερα από διακοπή 15 αιώνων οργανώθηκαν στην Αθήνα το 1896, και τελούνται από τότε κάθε τέσσερα χρόνια.

Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ιδρύθηκε στις 23 Ιουνίου 1894 από το Γάλλo εκπαιδευτικό Baron Pierre de Coubertin ο οποίος εμπνεύστηκε την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων της Ελληνικής αρχαιότητας. Η πρώτη απόφαση της ήταν η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων δύο χρόνια αργότερα, το 1896 στην Αθήνα. Η ΔΟΕ είναι διεθνής, μη κυβερνητικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός και ο δημιουργός του ολυμπιακού Κινήματος. Η ΔΟΕ λειτουργεί ώς ομπρέλα οργάνωσης του ολυμπιακού Κινήματος. Στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή ανήκουν όλα τα ολυμπιακά σύμβολα, η σημαία, το ρητό, ο ύμνος και οι Ολυμπιακούς Αγώνες. Το 1921 στη σύνοδο της Δ.Ο.Ε., στη Λωζάνη, αποφασίστηκε η ανεξάρτητη διοργάνωση Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων. Οι αγώνες του 1924 στο Σαμονί της Γαλλίας , υπό την αιγίδα της Δ.Ο.Ε. , ονομάστηκαν αρχικά “Εβδομάδα Χειμερινών Σπορ” για να μετονομαστούν σε Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες το1925 στη σύνοδο της Δ.Ο.Ε. στην Πράγα . Στην ίδια σύνοδο αποφασίστηκε να πραγματοποιούνται την ίδια χρονιά με τους Θερινούς Ο.Α. και να τελούνται στην αρχή του ολυμπιακού έτους με χωριστή αρίθμηση. Όμως, στην 91η σύνοδο της Δ.Ο.Ε, που έγινε το 1986 στη Λωζάνη, αποφασίστηκε, μετά το 1992 οι Χειμερινοί Ο.Α. να διεξάγονται το δεύτερο ημερολογιακό έτος που ακολουθεί τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες Πρώτιστη ευθύνη της ΔΟΕ είναι να εποπτεύει την οργάνωση των θερινών και χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων.

— Baron Pierre de Coubertin